Thorens, 8. December 1602. De parochiekerk in de directe omgeving van kasteel Sales, waar  Franciscus van Sales op 28 augustus 1567 plechtig werd gedoopt, is volledig overvol. Franciscus van Sales wordt gewijd als de nieuwe bisschop van zijn bisdom. Tien jaar later beschrijft hij zijn innerlijke gevoelens bij deze wijding als volgt: “God nam mij om mij tot zich te nemen en mij dan om aan de mensen te geven, dat wil zeggen, dat Hij mij had veranderd van wie ik was voor mijzelf tot degene die ik voor hen geworden was”. Franciscus begrijpt: de God die van mij houdt, wil dat ik er als bisschop volledig voor de mensen ben. Vanaf nu leef ik niet meer voor mezelf, maar voor al die mensen die God mij heeft toevertrouwd. Twintig jaar lang zal hij deze goddelijke wens vervullen. Franciscus van Sales ziet het bisschopsambt niet als een verdere stap op de kerkelijke carrièreladder,hij ziet zichzelf als de ‘Goede Herder’ die het verlorene zoekt en de mensen veilig naar hun bestemming brengt. In de kromming van zijn bisschopsstaf wordt Christus daarom afgebeeld als de Goede Herder. Als wapenspreuk kiest hij de woorden “Non excidet”,wat betekent: Wie op God vertrouwt, zal niet verloren gaan.

Franciscus van Sales was de eerste bisschop die alle driehonderdelf parochies bezocht van zijn bisdom dat zich uitstrekte tot de hoogste berg van Europa, de Mont Blanc. In die tijd waren er geen auto’s of verharde wegen. Hij moest deels op een muilezel rijden, deels lopen om in de meest afgelegen bergdorpjes de mensen te ontmoeten die nog nooit een bisschop hadden gezien. Men noemde hem daarom liefkozend onze “bergbeklimmende bisschop”. Volgens eigen schattingen geeft Franciscus van Sales vierduizend preken (één preek duurde toen gemiddeld twee uur!) en hij streeft onvermoeibaar naar vernieuwing van de Kerk volgens de besluiten van het Concilie van Trente.

Zijn primaire doel was scholing. Voor hem was het gebrek aan onderwijs van kinderen, volwassenen en vooral priesters de belangrijkste reden waarom zoveel mensen de katholieke kerk de rug toekeerden. Zo introduceert hij een diocesaan feest voor kinderen, verplicht hij priesters om wekelijks catechismus te onderwijzen en wijdt hij geen priester van wiens theologische vaardigheden hij zichzelf niet tevoren had overtuigd. “Wetenschap is het achtste sacrament voor een priester” was zijn overtuiging.

Voor de volwassenen richtte hij samen met zijn vriend,de gerespecteerde jurist Antoine Favre (1557-1624), de “Academie florimontane” op, een onderwijsinstelling waarin werd besproken hoe de nieuwe inzichten van de natuur- en geesteswetenschappen gecombineerd konden worden met het christelijk geloof. De Bijbel is geen biologieboek,noch een astronomisch lexicon, maar het Woord van God aan de mens. Daarom heeft  Franciscus van Sales geen moeite om de kant te kiezen van Nicolaus Copernicus (1473-1543), Redente Baranzano (1589-1622) of Galileo Galilei (1564-1641/42) in het geschil dat ze hadden omtrent hun wereldbeeld. Het is voor hem niet belangrijk of het universum om de aarde, de zon of iets anders draait, het is cruciaal dat in al onze acties en gedachten God en daarmee de liefde centraal staat. Franciscus van Sales vat zijn kijk op de wereld en de mens als volgt samen en blijkt daarmee een invloedrijke vertegenwoordiger van het christelijk humanisme: “De mens is de voltooiing van het heelal, de geest de voltooiing van de mens,de liefde de voltooiing van de geest en de goddelijke liefde de voltooiing van liefde. Daarom is goddelijke liefde het doel, de voltooiing en de bekroning van het heelal”

Het is zijn hoffelijke en zachtmoedige aard die hem de harten van de mensen laat winnen . Niet strengheid leidt naar het doel leidt, maar vriendelijkheid en mildheid. Eenmaal werd Franciscus bekritiseerd omdat hij als bisschop veel te mild met het volk omging. Waarop de ‘heilige gentleman’ antwoordt: ‘Als ik al zondig, dan doe ik dat liever met te veel zachtmoedigheid dan met te veel strengheid.’

Het is dus niet verwonderlijk dat mensen in de rij staan voor zijn biechtstoel. Hij wijdt zich met oneindig geduld aan iedereen en probeert hen het gevoel te geven dat iedereen uniek geliefd is door God. Net als Sint Maarten geeft hij zijn kleren weg, zijn schoenen of zijn huisraad als hij een bedelaar ziet of als armen op zijn deur kloppen. Naastenliefde en liefde voor God horen bij elkaar, ja Gods liefde moet gerealiseerd worden in naastenliefde, anders is het geen ware liefde tot God. Dat was de overtuiging van de bisschop en hij handelde daarnaar.

Hij bezocht regelmatig de stadsgevangenis en vroeg om vrijlating van de veroordeelde als hij berouw en bekering toonde. Als opgeleid jurist en erkend advocaat werd hij herhaaldelijk gevraagd als rechter en arbiter in gerechtelijke procedures. Hij probeerde de partijen in het geschil tot een minnelijke schikking te brengen. Vergeving en excuses waren voor hem belangrijker dan de handhaving van de betreffende rechtsaanspraken. In de politieke twisten tussen het hertogdom Savoye en het Franse koningshuis toonde hij zich een onvermoeibare vredestichter.